Opvoeden zonder straffen en belonen mét oprechte aandacht!

Iedere ouder, tenminste dat mag je aannemen, doet zijn of haar best een kind zo goed mogelijk op te voeden. Toen ik zeven jaar geleden zwanger was van Bloem, ging ik mij verdiepen in hoe je een kindje het beste kunt grootbrengen;

hoe je het kunt ondersteunen in de ontwikkeling, hoe je het kunt leren luisteren en hoe je het normen en waarden kunt bijbrengen. In die tijd werd er vooral geschreven over ‘positief opvoeden middels straffen en belonen’ en kreeg je als ouder het advies vooral deze opvoedtechniek te hanteren omdat dat het beste zou zijn voor je kindje.

Wij hebben vanaf het allereerste moment altijd voor de 3 R’s gekozen; rust, regelmaat en reinheid. Misschien een ouderwetse opvatting maar wij vonden het een prettige manier van opvoeden en onze kindjes hebben zich hier altijd goed bij gevoeld. Ook nu zorgen regelmaat en voldoende rust vaak voor energieke en emotionele evenwichtigheid.

Ik ben zelf niet heel vrij opgevoed, niks ten nadele van mijn ouders want ik ben er juist ook dankbaar voor. Het heeft mij geleerd om tevreden en beleefd te zijn, respect te hebben voor andere mensen en verantwoordelijkheid te dragen voor mijn eigen handelen en keuzes. Natuurlijk waren er ook minder leuke kanten aan deze opvoedstijl maar ik weet dat mijn ouders mij hebben opgevoed met de kennis en ervaring die zij zelf hadden en dat ze dat zo goed mogelijk hebben gedaan.

Nu ik zelf moeder ben, weet ik hoe makkelijk je iets wat je zelf geleerd hebt, overneemt. Hoewel ik sommige dingen vroeger best lastig vond aan de manier waarop ik opgevoed ben, ben ik naar mijn kinderen toe ook redelijk streng. Met name normen en waarden, beleefdheid en respect vind ik belangrijk in de opvoeding. Vroeger werd er in ons gezin minder aandacht besteed aan het geven van complimentjes, het tonen van genegenheid verbaal of fysiek en als kind moest ik luisteren naar mijn ouders en had ik soms het gevoel dat er minder naar mij geluisterd werd. Zo ging de opvoeding niet alleen bij ons thuis maar in veel gezinnen ging het zo, het was een andere tijd en een andere generatie ouders.

Bloem is gelukkig nooit een hele vervelende peuter geweest, de peuterpubertijd heeft zij overgeslagen dus dat beloofd nog wat als ze straks een tiener is! Wel moesten we met haar ‘aan het werk’ toen zij naar de basisschool ging en toen Jip geboren was. De rollen in het gezin werden anders, Bloem was niet meer de enige en de jongste, dat was een klein mannetje dat ineens deel uit maakte van ons gezin en veel aandacht vroeg. Over het algemeen vindt zij een broertje heel erg leuk en gezellig maar soms vindt ze het ook lastig om te horen dat haar broertje nog te jong is om ‘straf’ te krijgen of om steeds maar weer rekening te moeten houden met zijn slaapjes overdag.

De laatste twee jaar heeft Bloem zich ontwikkeld tot een stoere zelfstandige meid die met haar gevoelens en emoties soms even in de knoop kan zitten. Dit uit zij door af en toe gefrustreerd of opstandig gedrag te vertonen. Voorheen wilden we haar tijdens dit soort buien nog wel eens naar haar kamer sturen of op de trap zetten maar inmiddels weten we dat dat niet werkt. Er is op dat moment moeilijk contact met haar te krijgen en aan alles zie en voel je dat ze zich niet begrepen voelt en graag wil dat we ons juist verdiepen in haar wensen. We wisten ook niet beter dan dat we bij slecht luisteren of driftbuien onze kinderen het beste een time-out konden geven of een paar minuten op de trap moesten zetten maar elke keer als ik dat deed dan voelde dat heel vervelend. Ondanks dat zij uiteindelijk daarna wel rustiger was, had ik niet het idee dat we het ‘probleem’ samen opgelost hadden. Dat we daarna beide op dezelfde golflengte zaten. Het enige wat we hiermee bereikt hadden, was dat zij geluisterd had, respect toonde voor ons gezag en mening en tot rust kwam. Maar geen enkele behoefte die zij had, was op dat moment bevredigd, geen enkele emotie die ten grondslag lag aan haar bui of verdriet besproken. Alleen werd er na de time-out of de paar minuten op de trap, besproken waarom wij vonden dat ze daar moest zitten en bespraken wij of ze dat goed had begrepen en de volgende keer anders zou doen.

Hoewel er natuurlijk vaak in dit soort gevallen sprake is van slecht luisteren of stout gedrag, is het wel belangrijk om te onderzoeken waar het vandaan komt en wat de echte behoefte is. We merkten bijvoorbeeld bij Bloem dat zij op dat moment heel erg behoefte had aan fysiek contact, een dikke knuffel zonder woorden kon haar helemaal rustig maken en de onderliggende behoefte bevredigen. Daarna was er vaak meer ruimte om samen een goed gesprek aan te gaan en naar elkaar te luisteren.

Ik ben een moeder die makkelijk en graag gevoelens van liefde uit richting mijn kinderen, niet alleen mijn kinderen maar ook ik als moeder heb behoefte aan genegenheid en knuffelen. Ik heb zelf hierin het één en ander gemist en omdat ik zie dat Bloem hier behoefte aan heeft, zeg ik vaak dat ik van haar houd en dat ik trots op haar ben. Dit doe ik zonder dat daar een aanleiding voor is, hierdoor weet zij dat ze voor mijn liefde niet hoeft te presteren, dat deze onvoorwaardelijk is. Belonen zijn wij geen voorstander van! Natuurlijk krijgt ons meisje bij een goed rapport een paar centen maar dit zal zij ook krijgen bij een minder goed rapport. We belonen haar omdat we ongeacht de prestatie trots op haar zijn en blij zijn dat ze het naar haar zin heeft op school.

Belangrijk is om, op het moment dat een kind ongewenst gedrag vertoont, in contact te blijven en juist liefde te laten zien en voelen. Door een kind te straffen wanneer het ongewenst gedrag vertoont, zal het reageren vanuit angst en zal het zeggen dat het het met je eens is maar in werkelijkheid verliezen ze hierdoor contact met hun eigen behoeften en emotie. Een kind is nooit ‘vervelend’ om zijn ouders dwars te zitten of te irriteren. Dit gedrag vertoont een kind omdat het niet anders of beter om kan gaan met een bepaalde situatie, emotie of behoefte. Ontdekken wat een kind echt nodig heeft is op dat moment de oplossing naar harmonie en middelen als straffen en belonen heb je dan niet nodig.

Andersom moet je ook zorgvuldig zijn met complimentjes volgens auteur en docent Alfie Kohn. Uit een meerdere onderzoeken is gebleken dat complimenten de motivatie van kinderen juist ondermijnt. “Ja, het motiveert ze om meer beloningen te willen krijgen, maar dat gaat ten koste van de echte interesse in wat ze doen. Ze gaan dan datgene doen waar ze goed in zijn zonder verder te ontdekken wat ze nog meer leuk vinden vanwege angst hierin niet goed te zijn. Beloningen, net als complimenten, ondergraven het zelfvertrouwen van een kind.  Een gezond zelfvertrouwen betekent dat kinderen, zelfs als ze iets fout doen, weten dat ze een goed mens zijn.”

Wat is jouw opvoedstijl? Komt ‘belonen en straffen’ nog in jullie gezin voor? We zijn benieuwd naar jullie ervaringen en tips, laat een gerust reactie achter…